Το Σαράι του Δύστου

Με μια επίσκεψη στην πανέμορφη περιοχή του Δύστου Εύβοιας του, τα ερείπια ενός ολόκληρου οικισμού, ο οποίος άκμασε κατά την Τουρκοκρατία και εγκαταλείφθηκε μετά την απελευθέρωση δεσπόζουν μπροστά σου. Ο λόγος για το γνωστό Σαράι που αποτελεί μνημείο φεουδαρχικής μορφής οικονομικών σχέσεων και ορθώνεται επιβλητικό, μεταφέροντας μας σε μια άλλη εποχή. Η αρχαία δρυοπική πόλη που διέσωσε μέχρι σήμερα το όνομα της, βρισκόταν πάνω σε λόφο ανατολικά της ομώνυμης λίμνης. Εμφανίζεται από τα χρόνια της νεολιθικής εποχής μέχρι τα χρόνια του. Χριστιανισμού. Φέρεται να ήταν γεωργικός οικισμός που αναπτύχθηκε στη μικρή αλλά εύφορη πεδιάδα. Γύρω από τη λίμνη σώζονται ερείπια, που μαρτυρούν την ύπαρξη σπουδαίων αγροτικών οικισμών, των οποίων οι κάτοικοι εύρισκαν ασφάλεια στην ακρόπολη Δύστου που ήταν στο λόφο Καστρί πάνω από τη λίμνη. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν τσιφλίκι Τούρκου της Χαλκίδας . Μετά την απελευθέρωση η περιοχή αγοράστηκε από τον. Αλέξανδρο Κοντόσταυλο, ο οποίος έγινε βουλευτής Καρυστίας από το 1856, ενώ διετέλεσε πρόεδρος της βουλής και υπουργός Οικονομικών. Το όνομά του έχει συνδεθεί με την αγορά ατμοκίνητων φρεγατών από αμερικάνικα ναυπηγεία το Φεβρουάριο του 1825, από την οποία πήρε μεγάλα ποσοστά από το κλείσιμο της παραγγελίας από τους Αμερικανούς ιδιοκτήτες, που κατακλέψαν το ταμείο της επαναστατημένης Ελλάδας. και Με αυτά τα χρήματα λέγεται ότι αγόρασε από τους Τούρκους την περιοχή από το Αλιβέρι έως τα Λέπουρα και το Αργυρό. Η περιοχή απαλλοτριώθηκε το 1910 και διανεμήθηκε στους κάτοικους της περιοχής. Τα αρχαία ερείπια της περιοχής προσέλκυσαν το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών και αρχαιολόγων, όπως του L. Ross (1844), του Α. Ραγκαβή (1853) και του H.G. Lolling (1876-1877). Ο T. Wiegand (1895) ήταν ο πρώτος αρχαιολόγος, που πραγματοποίησε το 1898 τη σχεδιαστική αποτύπωση των αρχαίων ερειπίων. Αρκετές δεκαετίες αργότερα, το 1976 οι Γερμανοί αρχαιολόγοι L. Schwandner και W. Hoepfner και οι συνεργάτες τους προχώρησαν στην ακριβέστερη σχεδιαστική αποτύπωση και μελέτη των κτηριακών λειψάνων που σώζονται στο λόφο.